In mijn vakantie een paar weken geleden heb ik weer veel foto’s gemaakt, een paar van het mooie
meer waar ik bijna twee weken vanaf de veranda van mijn vrienden de stilte van de vroege ochtend
meemaakte met soms een eenzame zwemmer of van de kleurrijke zonsondergang boven de bergen
aan de andere kant van het meer,. Een paar foto’s van mijn vrienden natuurlijk ook, maar de meeste
foto’s zijn foto’s die ik gemaakt heb in musea. Foto’s maken helpt mij te kijken, heb ik ontdekt. In
musea maak ik dan foto’s van schilderijen of beelden die mij intrigeren zodat ik ze thuis op mijn
computer nog eens goed kan bekijken, en ik maak foto’s voor mijn hobby: religieuze kunst. Niet van
elke madonna, maar wel van bepaalde thema’s: van de Drie-eenheid (parochie), van de doop van
Jezus, (doop belangrijk voor ons) van het laatste avondmaal (Cenakelkerk) en van Kain en Abel.
Ooit ben ik erop gestuit dat de manier waarop kunstenaars Kain en Abel afbeelden haast
karikaturaal is: Abel als een blonde jongen man en Kain als een iets oudere man met zwart haar,
zoals in westers of detectives ook wel eens the good guy and the bad guy worden gecast. Sindsdien
kijk ik, wanneer ik een afbeelding of beeld tegenkom van Kain en Abel hoe die strijd tussen de twee
broers, hoe die strijd tussen goed en kwaad wordt verbeeld. Dit keer ben ik ze niet tegen gekomen
en kan ik mijn kleine collectie niet aanvullen. Een heel aparte afbeelding in die collectie is van een
onbekende kunstenaar die Kain en Abel zo heeft geschilderd dat hun twee gezichten samensmelten
en ze als het ware twee kanten van een persoon zijn.

In de eerste lezing van vandaag hebben we ook een verbeelding gehoord van de strijd tussen goed
en kwaad. De schrijver van het boek van de Openbaring, - dat hebben we in de paastijd gehoord -
heeft veel visioenen opgenomen in zijn geschrift. In het visioen dat we vandaag lezen ziet hij aan de
hemel een groot teken: een zwangere vrouw en ook een draak. Een visioen. Dat betekent dat het
niet gaat om een iets dat je met een mobieltje zou kunnen filmen, niet om zoiets als die vroege
ochtend foto’s die ik heb gemaakt van dat wat mistige stille meer met die eenzame zwemmer, maar
om iets dat vol zit met symboliek, met lagen van betekenis.

De vrouw. Ze heeft geen naam, maar een vrouw wordt wel vaker in de Schrift gebruikt als symbool
voor een stad of een land, vrouwe Sion, het volk van Israel als een meisje, een vondelingetje dat
uitgroeit tot een ontrouwe echtgenote. Ook daarbuiten: de jonge vrouw Marianne als symbool voor
Frankrijk en de Franse revolutie.

Het visoen uit Openbaring doet denken aan wat de profeet Jesaja tegen koning Achaz zegt over een
jonge vrouw die een zoon zal baren (Jes 7, 14) en in onze christelijke traditie is zowel die tekst van
Jesaja als die tekst uit Openbaringen begrepen als een tekst over Maria. Daarom lezen we hem ook
vandaag. Maar ook als we die tekst als een tekst over Maria lezen, dan is het nog niet een ‘gewone’
tekst, niet een tekst zoals het evangelie waarin twee zwangere vrouwen elkaar ontmoeten, ook al
speelt daar meer mee dan zo op het eerste gezicht blijkt. Lucas zegt niet voor niets dat Elisabeth
vervuld is met de heilige Geest en Maria reageert met een lied dat zo rijk is dat het elke avond in het
avondgebed van de kerk gezongen of gebeden wordt.

Een vrouw met twaalf sterren, een verwijzing naar de twaalf stammen van Israel. Een verwijzing
ook naar het nieuwe volk van God. Twaalf krijgt dan als getal de betekenis van alles en allen: geen
stam is uitgesloten. Twaalf is een inclusief getal. Die vrouw is dus ook symbool van de kerk, een kerk
die , ik kan het niet vaak genoeg zeggen in deze tijd waarin politici zich beroepen op onze
christelijke traditie en dan mensen uitsluiten. De kerk moet inclusief zijn, anders is ze niet meer
katholiek. Ze is bekleed met de zon met de maan aan haar voeten. Misschien gaat het te ver om
hier iets in te zien van wat wel genoemd wordt het mysterie van de maan. De maan die lijkt licht te
geven, maar die enkel het licht van de zon weerkaatst. Als we deze tekst als een tekst over Maria
lezen, zoals de liturgie suggereert, dan is het over Maria als beeld voor de kerk, die weet of hoort te
weten dat ze haar licht gekregen heeft en moet weerkaatsen.

Ze is zwanger. Ook dat is een beeld dat vaker in de Schrift voorkomt voor het begin van een nieuwe
tijd, voor het komen van de Messias. Als we die tekst lezen als een tekst over Maria, dan gaat het
natuurlijk over de geboorte van Jesus de Christus uit haar, maar dan gaat het ook over de geboorte
van Jezus de Christus uit de kerk. In de tekst staat dat ze kreet in haar weeën en barensnood.
Geboorte niet als iets dat makkelijk verloopt en wij weten maar al te goed dat wij als kerk met pijn
en moeite de Messias laten zien. In het Tweede Vaticaans Concilie wordt de kerk sacrament
genoemd teken en instrument van het rijk van God, van de Messiaanse tijd, maar wij weten dat de
kerk niet altijd een teken is dat doorverwijst, maar ook een blokkade kan zijn, en ook is, dat de kerk
niet altijd een instrument is dat iets te weeg brengt.

Dat is het ene teken, de vrouw. Het andere teken is de draak, een vuurrode draak met zeven koppen.
Ook dat is een beeld dat in de oude culturen voorkomt als beeld voor het kwaad. Zeven koppen.
Zeven is ook het getal van volheid en elke kop versierd met een diadeem, een teken van macht. Dat
het gaat om een machtige figuur blijk al dat het in staat is een derde van de sterren te vernietigen.
De invloed reikt dus ver, zelfs tot aan de hemel.

Misschien is het goed om even stil te blijven staan bij dat beeld van het kwaad. Door alles wat er de
laatste tijd wereldwijd gebeurt, hebben we weer enig gevoel gekregen voor de aanwezigheid van het
kwaad in onze samenleving en werkelijkheid. Ik denk dat ik geen nieuws vertel als ik zeg dat nu in
onze samenleving breed gedragen wordt dat we de laatste jaren ons vergist hebben in ons
optimisme. We hebben onvoldoende oog gehad voor het ongenoegen in onze eigen samenleving en
we hebben onvoldoende oog gehad voor ontwikkelingen wereldwijd die niet alleen in verre landen
tot geweld en onderdrukking leidden, maar nu ook ons bedreigen. Hoe moeilijk ook, we kunnen niet
om het kwaad heen. Maar dat roept dat wel de vraag op hoe we als gelovigen over dat kwaad
moeten praten en denken. Wat voor soort macht is het?

De Schrift kan ons daarbij helpen. Allereerst is het kwaad, de duivel, de satan niet een tegenmacht
op het niveau van God, de duivel is geen tegen-god. Geen Jing en Jang. Niet een macht dus aan wie
van alles kan worden toegeschreven, ook al is het kwaad, de duivel, de satan een factor van
betekenis. Vervolgen - en dat sluit hierbij aan -, is het kwaad iets dat mensen veroorzaken. Maar wat
wij mensen aan kwaad veroorzaken krijgt soms, krijgt vaak een stevigheid waardoor het lijkt alsof
het iets is dat los van ons mensen staat. Kwaad wordt dan een sfeer, een mentaliteit in een
samenleving, in een organisatie, in een institutie. Denk maar aan de toeslagenaffaire, aan de
structurele en institutionele discriminatie, aan het seksueel misbruik in de kerk, in de sport, in de
amusementssector. Maar die stevigheid mag er niet toe leiden dat we denken dat dat kwaad als het
ware los van mensen staat. Mensen zijn er oorspronkelijk verantwoordelijk voor, mensen houden het
in stand en blijven zo verantwoordelijk en mensen kunnen er dus ook tegen ingaan en het kwaad in
zeker zin ongedaan maken.

In het visoen ontsnappen de vrouw en het kind dat ze gebaard heeft aan de draak. Omdat we dit
visioen vandaag lezen op het feest van Maria tenhemelopneming is dit een visioen waarin het goed
het wint van het kwaad. Maar vandaag gaat het niet alleen om Maria, om Maria op zich, maar ook
en vooral om Maria als beeld, als voorbeeld voor de kerk. Dat klinkt ook straks door in de prefatie.
En nu kan het evangelie ons een belangrijke sleutel geven om te begrijpen waar het dan ook gaat.

Vervuld van de heilige Geest zegt Elisabeth iets waardoor Maria begrijpt wat haar overkomen is,
waardoor ze dat Magnificat kan uitspreken. Elisabeth zegt dat dat Maria geloofd heeft. Maria heeft
ja gezegd, ingestemd met het verzoek van God mee te werken aan de heilsgeschiedenis. Zoals de
onheilsgeschiedenis van het kwaad doorgaat omdat mensen het in stand houden, zo kan de
heilsgeschiedenis van het goede plaats vinden wanneer mensen ja zeggen tegen God. Wij kunnen
kiezen. Soms is die keuze beperkt door de duidelijke aanwezigheid van het kwaad, soms merk je daardoor bij je zelf een gevoel van machteloosheid, maar het feest van vandaag herinnert ons eraan dat hoe beperkt hoe die mogelijkheid ook is, - Maria uit niet voor niets de verbazing dat God haar,
een meisje van niks uit een dorp van niks gezien en gevraagd heeft - ook wij kunnen kiezen voor God en zijn heilsgeschiedenis.

Albrecht Durer heeft in zijn houtsnedes gebaseerd op het boek van de Openbaring ook een
houtsnede over het visioen van de zwangere vrouw voor de draak met de zeven koppen opgenomen.
Hoe mooi ook, ik heb voor het feest van vandaag toch maar die tekening van Kain en Abel als twee
aspecten van een persoon op mijn computer gezet. We kunnen kiezen zoals Maria gekozen heeft en
dan moeten wij misschien, dan moeten waarschijnlijk zelfs daarvoor een tweestrijd aangaan.