Inleiding
De mensen die deze dagen buiten de diensten om onze kerk komen bezoeken doen dat
voornamelijk om iets te zien wat alleen in deze tijd in onze kerk te zien is: de kerststal en
misschien gaan ze ook naar de Maria kapel om daar een kaarsje aan te steken. Maar ik denk
niet dat ze letten op de grote schilderingen. Toch staat een van die schilderingen vandaag
centraal, omdat we vandaag het feest van Stefanus vieren.

We horen zo twee momenten uit het leven van Stafanus, zoals Piet Gerrits ook twee
momenten geschilderd heeft. We horen een moment uit het begin van het conflict en zijn
dood. We zien die dood afgebeeld, maar wat in de lezing van vandaag als het ware het
hoogtepunt is, staat daar op de achtergrond. Op de voorgrond staat Stefanus die voor het
Sanhedrin getuigt, argumenteert. Stefanus is de eerste martelaar. Ons woord martelaar
komt het van Griekse martur dat getuigen betekent in alle betekenissen van getuigen met je
mond, het verstand, je hart en met je lichaam, met je leven. Meestal gebruiken wij martelaar
in de zin van bloedgetuige, getuigen met je leven. Piet Gerrits heeft dus Stefanus als
martelaar, als getuige en als bloedgetuige afgebeeld.

Preek
Op de voorgrond staat Stefanus in het Sanhedrin. Hij is gearresteerd en houdt dan een
lange speech. Misschien heeft Piet Gerrits Stefanus geschilderd terwijl hij die toespraak
houdt, maar ik ben geneigd om te denken dat hij geschilderd heeft wat na die speech
gebeurt. De mannen van het Sanhedrin reageren woedend op die toespraak. Stefanus raakt
daardoor niet van zijn stuk maar vervuld van de heilige Geest spreekt hij dan een soort
geloofsbelijdenis uitspreekt: ‘ik zie de hemel open…’ Ik denk dat Piet Gerrits dat moment
geschilderd heeft, omdat het in de teksten boven de zes scenes telkens een zin uit
Handelingen staat waarin de Heilige Geest wordt genoemd.

Stefanus is aangesteld om voor allerlei financiële zaken te zorgen, voor de diaconie. De
apostelen merken dat er noden zijn in de jonge gemeente en dat ze het niet allemaal
georganiseerd krijgen. Daarom zoeken ze helpers en het criterium is dat deze goed bekend
moeten staan en dat ze vervuld zijn van de Heilige Geest. Als eerste kiezen ze dan Stefanus
‘een diepgelovige man die vervuld was van de heilige Geest’ (6, 5)

Maar het aparte en intrigerende van Stefanus is dat hij naast zijn taak om te zorgen voor
armen ook de discussie met allerlei mensen aangaat. Hij legt, zoals Petrus dat later in zijn
brief formuleert, ‘rekenschap af van de hoop die in hem leeft’. Blijkbaar voelt hij de drang
om te verhelderen waarom hij de dingen doet die hij doet, vindt hij het nodig niet alleen
goed te doen, maar ook uit te leggen waarom hij dat goed vindt. Want wat de een goed
vindt, vindt de ander nog niet goed, wat de een belangrijk en de moeite waard vindt, vindt
de ander verspilling van tijd en geld en moeite.

Het is misschien goed even stil te staan bij dat rekenschap afleggen. Rekenschap afleggen is
niet maar iets beweren of roepen of allerlei bezwerende formules herhalen, nee ik noem
geen namen. Rekenschap is niet met een bord lopen in een demonstratie of ergens voor of
tegen zijn en daarmee uit, nee ik noem geen namen. Rekenschap afleggen is redenen geven,
rekenschap afleggen us argumenten presenteren waarom je vindt wat je vindt, waarom je
doet wat je doet. Rekenschap afleggen is uitleggen.

Wil je dat goed doen, rekenschap afleggen, dan moet je niet alleen weten wat je vindt en
voelt, maar moet je ook weten wat de ander vindt en voelt. Wil je goed rekenschap afleggen,
moet je rekening houden met wie je praat, moet je die ander serieus nemen, moet je goed
luisteren naar de vragen en de opvattingen van je discussiepartner.
Dat is niet gemakkelijk, dat merken we maar al te goed door de diepe polarisatie in onze
maatschappij, of misschien beter door de polarisatie op de sociale media en in de politiek. In
de kranten die ik de afgelopen dagen gelezen heb, stonden allerlei stukken over hoe het
kerstdiner door te komen zonder ruzie.

Rekenschap afleggen is ook niet gemakkelijk, omdat het betekent dat je van geval tot geval je
argumenten moet aanpassen. Dat vereist souplesse en creativiteit. Het is vooral niet
gemakkelijk omdat je ook kunt ontdekken dat wat die ander denkt niet volkomen onzin is en
omdat je dan als het ware gedwongen wordt kritisch naar je eigen mening te kijken.

De zin die Piet Gerrits boven Stefanus die rekenschap aflegt heeft geschilderd verwijst naar
de H. Geest. Die verwijzing is voor ons gelovigen, als wij rekenschap afleggen over ons
geloof, van doorslaande betekenis. In het synodale proces hebben we gemerkt hoe belangrijk
luisteren is, precies omdat daarin de werkzaamheid van de Geest tot uiting komt. In het
slotdocument van de synode van afgelopen oktober is dat een term die telkens terug komt.
In de bijeenkomsten van het Leerhuis hebben we gemerkt dart we dat met enig oefenen ook
kunnen: luisteren, luisteren naar elkaar en daardoor luisteren naar de H. Geest.