Beloken Pasen

De eerste berichten die ik kreeg waren niet echt positief. Toen ik een van mijn Amerikaanse
vrienden, een jezuïet, feliciteerde met de nieuwe paus, een mede-broeder, kreeg ik als reactie dat hij
in Argentinië, toen hij daar als hoofd van de jezuïeten gefunctioneerd had, geen goede naam had
gekregen. Maar gaandeweg werd dat negatieve begin gecorrigeerd, zeker toen de tekst van het
speechje dat kardinaal Bergoglio in het pre-conclaaf gehouden had, bekend werd en helemaal toen
paus Franciscus als goede jezuïet de kardinalen van de curie en anderen een soort biechtspiegel
voorhield, die bij die kardinalen blijkbaar niet in goede aarde viel, maar die de Economist, niet
bepaald een lokaal suffertje, aanmerkte als een tekst die elke CEO, elke hoogste leider van een
organisatie, zou moeten lezen Meer en meer werd hij voor mij de paus die serieus de receptie van
het Tweede Vaticaans Concilie ter hand nam. Eindelijk. Zijn oproep tot een wereldwijd synodaal
proces past daar heel goed in. Wij hebben daar op onze manier aan meegedaan: antwoorden
gegeven op vragen die ons gesteld worden over de toekomst van de kerk. Maar misschien meer dan
die antwoorden is de werkwijze van de synode die gehouden werden en die wij in onze gesprekken
ook hanteerden voor ons van belang geworden: naar elkaar luisteren. Een methode die we ook in de
bijeenkomsten in het leerhuis hanteren en die tot zulke mooie en verrassende resultaten leidt, ook
toen wij die lastige teksten van Paulus lazen.

De afgelopen week heeft op mijn computer een foto van de paus gestaan die ik gemaakt heb toen ik
bij een van die audiënties op het grote plein voor de Sint Pieter was. Een lachende paus die contact
maakt met iemand voor mij. Een leuke foto, niet de meest indrukwekkende. Dat is voor mij de foto
van de paus op hetzelfde plein, maar dan alleen en in de regen tijdens de corona pandemie. Maar ik
heb deze leuke foto toch op mijn computer gezet en deze week telkens bekeken, omdat daarin meer
nog dan de herkenbare kwetsbaarheid van die eenzame man op dat natte plein, de man die echt
contact zocht met mensen naar voren kwam. Ik weet natuurlijk wel dat op zo’n rondtocht op een vol
Pietersplein niet echt contact tot stand komt, maar ik herinner me wel dat hij de openheid en
bereidheid tot dat contact in zijn lichaamstaal uitstraalde. Daarvoor had hij wat verveeld zitten
luisteren naar wat obligate praatjes van een of ander prelaat - vier keer hetzelfde in verschillende
talen - , maar toen hij van het podium het plein op kwam veranderde zijn houding volledig, was de
verveling verdwenen en kwam interesse naar voren. Geen gespeelde interesse.

Ik vertel dit niet alleen omdat paus Franciscus op de tweede paasdag overleden is, in alle kranten
commentaren stonden over zijn pontificaat en de beelden van zijn begrafenis gisteren waarschijnlijk
nog op ons netvlies staan, maar ook en vooral omdat hij een belangrijk element uit het evangelie
van vandaag kan belichten.

Het evangelie van vandaag lezen we altijd op deze zondag na Pasen en het alleluja vers geeft de
blikrichting aan waarmee dit verhaal over Tomas vaak gelezen wordt. Een paar jaar geleden
publiceerde Halik, een theoloog die ik graag lees, een boek onder de titel raak de wonden aan
waarin hij dit verhaal als uitgangspunt neemt. In zijn commentaar op dit verhaal maakt hij een
punt dat ik zo lang ik over dit verhaal moet preken ook altijd maak. Het verhaal eindigt weliswaar
met die zin van Jezus dat zij die niet zien en toch geloven zalig zijn, die zin die ook in het alleluja
vers, opgenomen is, een slotzin die klinkt als de moraal van het verhaal, en in dit verhaal heeft geleid
tot de uitdrukking die ook in het woordenboek te vinden is, de ‘ongelovige’ Tomas. Maar volgens
mij pakt die slotzin niet het hele verhaal is die titel een onterechte titel is.

Tomas lijkt voor mij op dat familielid dat bij een voorbereiding van een uitvaart inbrengt dat de
overledene ook wel een paar negatieve kanten had, iemand die de euforie doorbreekt. Hij lijkt op de
mensen die van paus Franciscus zeggen dat hij ook mindere kanten had en ook wel verkeerde
dingen heeft gezegd. De leerlingen die op Paasavond verrast worden door de komst van de verrezenHeer vertellen Tomas over die ervaring. Je proeft hun enthousiasme. Maar ze vertellen alleen maar dat ze de Heer gezien hebben. Ze vertellen niet dat Jezus hun zijn handen en zijde heeft laten zien, hen zijn wonden getoond heeft. Ze praten als het ware te mooi over de verrijzenis. Wanneer Paulus in Athene op de Aeropaag over de verrijzenis komt te spreken, haken zijn gesprekspartners af. Die afgang brengt Paulus ertoe daarna niet zomaar over de verrijzenis te praten, maar daarbij nadrukkelijk lijden en dood te betrekken. De opmerking die Tomas maakt in het verhaal dat we net gehoord hebben, dat hij niet gelooft in de verrijzenis als hij niet de wonden ziet, sterker nog als hij die wonden niet kan aanraken, gaat dezelfde kant op. Tomas wil een duidelijke band zien tussen lijden en dood en verrijzenis, anders gaat het niet om dezelfde, anders is de verrijzenis een fantasie.

Ik noemde al dat korte praatje dat kardinaal Bergoglio houdt voordat het conclaaf begint waarin hij
tot paus gekozen wordt. Wie de film Conclave gezien heeft, herinnert zich misschien dat in die film
een onbekende kardinaal ook een toespraakje houdt waardoor hij ineens een serieuze kandidaat
wordt. Volgens mij is die scene gebaseerd op dat toespraakje van de latere paus Franciscus. In dat
toespraakje praat hij over twee tegenovergestelde visies op de kerk: een visie waarin de kerk in
zichzelf opgesloten zit, met zichzelf bezig is en vooral zeer tevreden is met zichzelf en een visie
waarin de kerk naar de randen van de samenleving gaat, naar de gewonden en de armen. Bij zijn
uitvaart verwees de predikant, kardinaal Re, ook naar deze visie en schetste hij hoe de paus ook in
zijn geschriften en reizen die visie ban de kerk als een veldhospitaal waar had gemaakt. Ik citeer uit
dat speechje van de latere paus: [De Kerk] is opgeroepen om buiten zichzelf te treden en naar de
periferie te gaan, niet alleen naar de geografische randen, maar ook naar de existentiële, naar het
mysterie van de zonde, van de pijn, van de ongerechtigheid, van de onwetendheid, van religieuze
onverschilligheid, van de ontbrekende religieuze praxis, van het denken, van alle ellende.

Een ‘mooie’ visie tegen over ‘smerige’ visie zeg ik maar. Een ‘mooie’ visie die lijkt op dat spreken
over de verrijzenis zonder meer en een ‘smerige’ visie die lijkt op wat Tomas zegt over de wonden
aanraken. Wij kunnen alleen mensen van de verrijzenis zijn, als we ook de wonden aanraken, als we
Christus herkennen in de gewonde mensen. We zijn alleen mensen van de verrijzenis als we ook
onze eigen wonden willen zien, dat we ook durven zien dat precies daar wij Christus kunnen
ontmoeten

gebed van Thomas More dat paus Franciscus dagelijks bad
Geef mij, God, een goede spijsvertering en ook iets om te verteren.
Geef me een gezond lichaam en het noodzakelijke humeur om gezond te blijven.
Geef me een eenvoudige ziel die al het goede kan waarderen en die niet gemakkelijk schrikt
wanneer zij iets kwaadaardigs ziet, maar die eerder manieren vindt om zaken op hun plaats te
zetten.
Geef me een ziel die geen verveling kent, mopperen, zuchten en klagen, en ook geen overdreven
druk, vanwege dat ‘ik’ dat altijd in de weg zit.
Geef me, o Heer, een gevoel voor goede humor. Sta mij de genade toe om grapjes te incasseren en
om in het leven vreugde te ontdekken en om dat met anderen te kunnen delen.