Kun je dromen met je ogen open? Meestal als we dromen is dat ’s nachts, meestal dromen we in
onze slaap, met onze ogen dicht. Maar wij dan ook geen profeten. Profeten: die dromen met hun
ogen open. Soms herinneren we ons dat we gedroomd hebben, maar vaak niet meer wat precies,
wat flarden in de nacht. Maar wij zijn dan ook geen profeten. Profeten: die herinneren zich precies
wat ze gedroomd hebben. Een enkele keer herinneren we ons zo’n flard, een vreemde combinatie
van wat we meegemaakt hebben die dag ervoor of zo en verbazen ons over die vreemde combinatie.
Maar wij zijn dan ook geen profeten. Profeten: die verbazen zich niet, ook niet als die combinatie
vreemd en verbazingwekkend is.

Jesaja is een profeet die met ogen open droomt, die zich precies herinnert wat hij droomt en zich
niet verbaast over het vreemde dat hij droomt en het ongehoorde dat hij ziet. Jesaja leeft in
Jeruzalem, in de tijd na een periode waarin koning Uzzia geregeerd had. Uzzia was een koning
geweest die de gouden tijd van die andere beroemde koning, Salomo, had terug gebracht: een
periode van welvaart, van militaire macht en van zelfstandigheid. In het boek van de Kronieken
staat dat hij in Jeruzalem op de muren vernuftige verdedigingswerken liet installeren waarmee pijlen
en grote stenen konden worden afgeschoten (2 Kron 26,15). Maar in de periode na Uzzia verandert
de politieke situatie in de omringende landen. Assyrië wordt meer en meer een wereldmacht, en
verovert het ene land na het andere. Daarbij gaat het nooit zachtzinnig toe en in dit geval helemaal
niet. De koning van Judea, een kleinzoon van Uzzia, Achaz, kiest in die omstandigheden het minste
van twee kwaden. Om te voorkomen dat ook zijn land vernietigd wordt door die grootmacht, erkent
hij de koning van Assyrië als zijn heer en meester. Het land verliest in feite zijn zelfstandigheid.
Maar Achaz is zo onder de indruk van de macht en pracht van Assyrië dat hij verder gaat. In de
tempel van Jeruzalem laat hij drastische veranderingen laat aanbrengen, vanwege de koning van
Assyrië. Zo wordt een nieuw altaar, dat een kopie is van het altaar dat hij in Damascus bij een
bezoek aan de koning van Assyrië heeft gezien, het centrale altaar en het oorspronkelijke bronzen
altaar van de Heer wordt terzijde gezet (2 Kon 16, 10-18).

In die politieke roerige tijden leeft Jesaja. Tegen die achtergrond van verschuiving van macht
droomt hij met open ogen zijn vreemde dromen. Hij droomt dat de tempel van de Heer in
Jeruzalem het oriëntatiepunt zal zijn voor alle volkeren. Een vreemde droom, want dat is gegeven
zijn omstandigheden toch niet realistisch? Jerusalem is niet het centrum van de wereld en de tempel
is niet echt meer de tempel van de Heer. Het is niet echt realistisch te denken dat op korte termijn
dat zal veranderen. Wij, die de latere geschiedenis kennen, weten dat ook op lange termijn die
droom van Jesaja nooit werkelijkheid is geworden. Want de tempel van Salomo werd verwoest en
ook de tweede tempel werd verwoest, en Jerusalem is keer op keer veroverd en verwoest. Na de
Tweede Wereldoorlog, toen de Verenigde Naties werd gesticht als organisatie tegen oorlog en
geweld, is Jeruzalem niet de vestigingsplaats geworden van die nieuwe wereldwijde organisatie.
Integendeel, Jerusalem is sindsdien eerder een symbool van verdeeldheid en intolerantie. Moeten we
die dromen dan maar wegdoen als misschien wel historisch interessant, maar niet echt relevant?
Voordat we daar een antwoord op geven is het goed even stil te blijven staan bij het tweede
opvallende element in dit visoen. Jesaja ziet niet alleen de tempel van de Heer als centrum, hij ziet
ook dat volkeren zwaarden en speren omsmeden tot ploegijzers en sikkels.

In het visioen worden het oorlogsmaterieel dus niet vernietigd, of op de schroothoop gegooid, wordt
het niet gezien als buit, wordt het ook niet doorverkocht aan een land dat dat verouderde materieel
nog wel kan gebruiken - een al te herkenbaar patroon ook in onze tijd. In het visioen wordt dat
oorlogsmaterieel omgevormd. Van instrumenten voor verdediging en geweld worden de zwaarden
en de speren instrumenten voor vruchtbaarheid en oogst. Zwaarden worden ploegen om de grond
klaar te maken voor het zaaien, speren worden sikkels om het resultaat te kunnen oogsten. Precies dat omvormen is misschien de sleutel om dat visioen van Jesaja goed te begrijpen. We kunnen het historisch en politiek lezen, maar ook persoonlijk en dan misschien helemaal niet zo politiek. We kunnen het visioen ook lezen als een visioen over ons, we moeten dat misschien ook wel persoonlijk lezen - we lezen het immers in onze liturgie, als een tekst die op ons en ons geloof betrekking heeft.
Als we het visioen politiek lezen, zijn we gemakkelijk geneigd het te zien als een visioen of hen, over anderen, over politici.

Als we het visoen lezen als een visioen over ons, dan gaat het over onze zwaarden en speren, over
onze verdedigingsmechanismes en beschermingstactieken, over onze eigen manieren om ons ‘ik’
veilig te stellen. Misschien overgenomen van onze maatschappij, misschien meegekregen in
opvoeding, misschien geleerd door schade en schande. Hoe dan ook: we gebruiken te vaak onze
talenten en kundigheden om ons af te sluiten, om de ander op veilige afstand te houden, we
gebruiken onze talenten en kundigheden te vaak voor ons ‘dikke ik’. In het visoen van Jesaja is het
opvallende dan dat die talenten en kundigheden niet weggedaan of ontkend worden, maar anders
gericht worden, op iets anders gericht worden. Ze staan ze niet meer in dienst van aanval en
verdediging, ten dienste van geweld en vernietiging, maar ten dienste van zaaien en oogsten.

En nu wordt dat andere beeld van belang, dat beeld van de tempel, niet zozeer als een al dan niet
mooi en indrukwekkend gebouw, maar als een oriëntatiepunt waarheen mensen op weg zijn. Want
wij weten dat dat soort omvormingsproces niet vanzelf gaan en ook niet gemakkelijk zijn. Die
verdedigingsmechanisme en verdedigingstactieken die we in ons eigen leven, maar ook in onze
maatschappij en de kerk ontwikkeld en geleerd hebben en waaraan we gewend zijn geraakt, geven
ook wel iets van veiligheid en zekerheid. Om echt bezig te zijn, echt op weg te gaan hebben we zoals
dat heet een stip op de horizon nodig, een oriëntatie. De openingszang van deze advent, gebaseerd
op het slot van het visioen dat we gehoord hebben, richt ons daar dan ook op: wandelen in het licht
van de Heer. Die openingszang roept iets op van een proces, van een ontdekkingstocht naar wat dat
omvormingsproces voor ieder van ons kan betekenen.

Als kerk zijn we wereldwijd betrokken in een belangrijk omvormingsproces: het synodale proces. In
dat proces worden we opgeroepen ons doopsel serieus te nemen. In het doopsel hebben we als
Christenen deel gekregen aan de drie taken van Jezus de Christus, priester, koning en profeet. We
zijn dus toch profeten. Dromen wij ook met onze ogen open en verbazen wij ons ook niet over wat
we dromen?