Pelgrimage naar Jordanië februari/maart 2024
Na het succes van vorig jaar, vond er ook dit jaar een Pelgrimage plaats. Deze keer naar Jordanië.
Aan het eind van onze reis was het verzoek om onze ervaringen in enkele zinnen te delen. In het volgende document wordt de onveranderde versie van de teksten, die zijn ingestuurd, gedeeld. Het blijft een enorme uitdaging (of beter onmogelijkheid) om het grote aantal momenten dat ons geraakt heeft en de diepe indrukken die wij hebben gekregen in enkele zinnen te vatten. Hieronder een impressie:
Pelgrimeren heb ik meer gedaan, in het bijzonder de lange tochten afgelegd naar het Santiago van de ‘Sterren”. In Jordanië zijn er even veel sterren, maar deze tocht was toch weer echt anders. Waren de vorige wandeletappes erop gericht ‘jezelf tegen te komen’, hier was de kernbedoeling de verbinding met de ander; vergelijkbaar dus met die van dat (eeuwenoude) volk van de Israëlieten. Hun leider Mozes had als kerntaak de opdracht van God gekregen om voor zijn volk het ”beloofde land “te gaan opzoeken. En dan is onderlinge verbinding wel ‘een must’ om ergens te komen. En iedere Woestijn, destijds die van Sin, nu is Wadi Rum ons voorbeeld, biedt dan echt wel een beeld van de vele uitdagingen. Dat heb ik zelf met al mijn zintuigen mogen vaststellen.
In de actualiteit van toen versus nu zijn die uitdagingen (voor de mensheid, voor Gods volk onderweg, onze groep ‘pelgrims’, maar ook voor ieder individueel persoon, alle vluchtelingen incluis) ook nu weer volop aanwezig. Zij zijn hooguit complexer, meer internationaal en meer algemeen ‘bekend en erkend’ dan 3300 jaar geleden, Tijdens deze pelgrimsreis werd ik getroffen door de analogie tussen de ‘uitdagingen‘ van toen en nu. Vooral dankzij Herwi’s inspirerende commentaren tijdens onze vele ‘bezinningsmomenten’ onderweg. Deze voor mijzelf geweldige (misschien zelfs overweldigende) analogie geeft een extra dimensie aan ‘mijn denken’. En waar vind je dat elders nog in onze opleidingen/opvoedingen, ja in onze huidige samenleving? Kortom ons leven is niet in hoofdzaak een ‘intellectuele uitdaging‘ om er iets van te maken. Maar een steeds weer in de actualiteit vereiste aanpassing van ons mens zijn, met alle ‘capaciteiten’ die ons daarbij ten dienste staan; empathie, barmhartigheid, solidariteit en geduld. Want mooi om te overpeinzen vind ik de vraag: is het actuele gedrag van ‘de mensen (het volk onderweg)’ niet even halsstarrig als die van de mensen van Mozes, zo’n 3.300 jaar geleden? En als het antwoord op die vraag bevestigend zou mogen luiden komt de ’natuurlijke vervolgvraag: wat doen wij daar dan mee?
En er is nog een overeenkomst dankzij het werkwoord pelgrimeren zelf. Pelgrimeren is blijkbaar van ‘alle tijden, maar kan ‘tegelijkertijd alleen plaatsvinden in de concrete belevenis ervan, van de actuele persoon in zijn of haar hier en nu dus. En zo bezien is pelgrimeren niets anders dan je bezinnen op, reflecteren over je huidige situatie. En hopen en bidden dat je met Gods hulp wat verder mag komen, zowel letterlijk als figuurlijk.
En dan tenslotte nog enige gedachten over onze groep zelf. Als je als groep gelijke, mooie maar ook minder mooie, belevenissen meemaakt schept dat verbinding. En die werd voelbaar en zichtbaar tijdens onze tocht. En als je dan ook nog tussen de reisgenoten je eigen dochter of zoon mag ‘herontmoeten ‘, op tal van onverwachte momenten. Dat alles stemt mij blij en dankbaar tegelijk.
René Wilderom
Om in enkele zinnen weer te geven wat ons het meest geraakt heeft tijdens de pelgrimage is een schier onmogelijke opgave.
Het is mijn eerste pelgrimage en wat mij opviel was de snelheid waarmee een saamhorigheid ontstond waarin ook relatieve buitenstaanders zoals ik betrokken werden.
Het gesprek met de gevluchte Syriër na afloop van de gezamenlijke bijeenkomst bij JRS die zei dat moslims en christenen niet met elkaar botsen, maar wel de verschillende stromingen van de islam onderling, dat hij daar waarschijnlijk ook aan had meegedaan als hij in Syrië gebleven was, maar dat hij in JRS geleerd heeft dat de verschillen relatief klein zijn en dat hij hoop put uit het Westen, waar protestanten en katholieken in vrede met elkaar samenleven.
De samenstelling van de vieringen met goed gekozen, soms mij onbekende verhalen uit het Oude Testament, de bezielende ondersteuning van Herwi, de gezangen die daarbij prima pasten en mij soms tot tranen toe ontroerden.
Wij hebben een onvergetelijke reis gemaakt mede door iedereens steun bij de blessure van Annelies.
Mai Gockel-Gieskes
Voor mij was het een hele bijzondere reis en helemaal speciaal om dit samen met mijn moeder te doen. Als ik dan een paar dingen zou moeten noemen dan is dat het bezoek aan het Jezuïeten Vluchtelingen Centrum. Alles daar ontstaat vanuit empathie en we zijn er voor elkaar en om elkaar te helpen, ongeacht geslacht, kleur, religie, et cetera. Daarnaast het verhaal van Mozes 40 dagen in de woestijn die Herwi in de woestijn voorlas. De reflectie die hij daarbij gaf was een hele nieuwe dimensie voor mij, heel mooi!
Annelies Gockel
Het lijkt onwerkelijk dat wij nog een jaar geleden op pelgrimage in Israël waren. Een onvergetelijke pelgrimage omdat wij ons letterlijk in de voetsporen van Jezus bevonden. Wij waren dan ook zeer onzeker wat wij van deze cultuur/pelgrimage reis mochten verwachten. Maar pelgrimage is meer dan op een plek van Bijbelse betekenis te zijn – het is het gevoel van samen te groeien als groep en in het geloof. De verbondenheid onder elkaar, de individuele gesprekken, de teksten van Herwi met heldere uitleg, aanzettend tot denken en diepgang te zoeken. Wij zouden zoveel momenten die ons geraakt hebben kunnen noemen, zoals: het gesprek met de vluchtelingen bij JRS, het onwerkelijke gevoel aan de oevers van de Jordaan met uitzicht op de kant van Israël (10 meter uit elkaar) waar nu geen mens te zien was, terwijl wij afgelopen jaar er in de drukte hebben gestaan, de herhaling van onze doopbelofte op de doopplaats van Jezus, de analogie van het ontbrekende uitzicht op het beloofde land vanuit Mount Nebo en de vreselijke oorlog in Gaza, de gezamenlijke tijd in de woestijn met een mis in het zand, maar wat voor ons het meest waardevol lijkt, is de steun en ruimte die ontstaat om ons geloof te beleven en te verdiepen.
Angela en Andreas Voss
Mij zal zeker bijblijven: Dat in de groep zo merkbaar was dat iedereen er is voor iedereen!
De indrukwekkende vieringen die we met Herwi hebben gehad. Dat we nu een beeld hebben van plaatsen die we uit de Bijbel alleen van naam kenden. De perfecte leiding en organisatie van Erik.
Jo van Benthum
De hele pelgrimage hebben wij als zeer waardevol, verdiepend en inspirerend ervaren. Wat ons het meest heeft getroffen zijn de verhalen van de vluchtelingen in het Jezuïeten Center in Amman. Dat zij, ondanks dat zij huis en haard hebben moeten ontvluchten en de moeilijkheden die zij als vluchteling ervaren, zo krachtig en positief in het leven staan. Dat zij zich met elkaar verbonden voelen doordat zij dezelfde moeilijkheden ervaren, dat zij elkaar steunen, ondanks de verschillende nationaliteiten, religies en achtergronden. Naast dit bezoek zijn er zoveel mooie en indrukwekkende momenten geweest: onder andere de missen in de woestijn en de bedoeïenentent, die Herwi met zijn inleidingen op de lezingen zo treffend en met de vertaling naar het nu, heeft vormgegeven; de rust in Wadi Rum (zonder telefonisch bereik); het bezoek aan het kerkje in El Hosson, dat door Piet Gerrits is geschilderd; de wandelingen door het wonderschone Petra en Jerash; de ontmoetingen met de zeer vriendelijke en behulpzame Jordaniërs. En uiteraard het gevoel van verbondenheid en het voeren van mooie gesprekken met onze reisgenoten. Veel dank aan Herwi voor zijn spirituele leiding en aan Erik voor de perfecte organisatie.
Dirk van Benthum en Karin Rijnholt, mede namens Jasmijn
Een voorrecht om in verbondenheid met jullie parochiegemeenschap samen een deel van het oude testament door te lopen. De mooie exegese van Bijbelteksten over Abraham en Moses van Herwi op bijzondere plaatsen. De Jeugd: betrokken en verbonden. Het profetische uitzicht op Mount Nebu: regen en dikke mist boven het Beloofde Land.
Dank dat ik jullie op deze pelgrimage mocht begeleiden en mocht deelnemen.
Erik Cornel
Vandaag is het 20 maart en bijna 3 weken geleden begon onze pelgrimsreis. Ik heb tijd nodig gehad om te beleven en alles wat ik heb ervaren te verwerken.
Wat heeft mij het meest heeft geraakt…
De vieringen in de buitenlucht en met name in de woestijn Wadi Rum.
Woorden uit de bijbel; wij waren op plaatsen waar in de bijbel over gesproken wordt en die door Herwi zo bijzonder in de dagelijkse werkelijkheid geplaatst worden!
Voelen dat ik daar nu loop. Geconsacreerd brood en wijn delen in de uitgestrekte woestijn om ons heen. Het in alle rust lopen langs al die bijzondere plekjes.
De muurschilderingen van Piet Gerrits bekijken, de doopplaats van Jezus, Al-Maghtas, Petra.
Naar binnen lopen en ervaren wat je ziet: “Ik ben hier echt!!”
Dit onder de uitstekende en warme begeleiding van Herwi en Erik.
Ik ben opgenomen in de groep! Dank je wel.
Bea van het Bolscher-Woolderink
Vanuit het ziekenhuis in Amman. De tekst die me het meest heeft geraakt is de mystieke tekst uit Exodes 33:18-23 Mozes bidt om Gods majesteit te mogen zien en hij krijgt een bijzonder antwoord… Natuurlijk waren de eerste 4 dagen, een feest van herkenning voor mij omdat ik hier 22 jaar geleden samen met mijn tweede echtgenoot ben geweest. Het landschap, Jerash, Madaba, de berg Nebo in nevelen gehuld, zonsondergang aan de Dode Zee, de doopplaats aan de Jordaan! De kleuren en geuren, het eten, net als vorig jaar in Israël… Ook de vertrouwdheid van de reisgenoten onder elkaar vond ik fijn om te zien. En toen op dag 5 van de reis moest ik plotseling opgenomen worden in het ziekenhuis in Amman. Ik kon de groep toch enigszins blijven volgen door de mooie boekjes die voor deze reis waren samengesteld en foto’ s die reisgenoten naar me appten. Bijzonder in dit vredelievende land, waren zeker ook de mensen in het ziekenhuis die ik nu van dichtbij leerde kennen. Zo vriendelijk en hulpvaardig, spontaan en oprecht! En er was een klein kind dat ik nachts hoorde huilen, zo aangrijpend alleen klonk het. En toen voelde ik me verbonden met al die verdreven en wanhopige mensen in Gaza en met de oorlog daar.
Anneke Dullaert
Een haast onmogelijke opgave: verwoorden wat de meest bijzondere ervaring was tijdens onze pelgrimstocht door Jordanië. Het gevoel door de geschiedenis te lopen in Amman en Jerash, het horen van de trieste, maar ook krachtige verhalen van de vluchtelingen in het centrum van de Jezuïeten, het staan op plekken waar ooit Mozes heeft gestaan, het bezoek aan het door Piet Gerrits geschilderde kerkje in Al Husn, het ervaren van de schoonheid van Petra en het gevoel van ruimte in de woestijn, het waren stuk voor stuk bijzondere ervaringen. Maar als ik dan toch één ervaring moet kiezen, dan is dat de viering op de plek waar Jezus gedoopt is. De sfeer op die plek, de woorden van Herwi: indrukwekkend. En toen enkelen van ons na de viering ook nog eens het lied ‘Go down, Moses’ begonnen te zingen, het lied over bevrijding: kippenvel. Hoe actueel zijn de verhalen van toen!
Diny Geboers
Terugkijkend op een buitengewoon inspirerende reis zijn er een paar dingen die mij bijzonder raakten, zoals:
Het verschil tussen arm en rijk te zien aan woonvormen en kleding.
De sjofel geklede kinderen die vanachter een hek vriendelijk en enthousiast naar ons zwaaiden
De verdampingssnelheid van de Dode zee met meters per jaar
De saamhorigheid in de groep en de dagelijkse overwegingen
De bergen in Jordanië als inspiratie voor mijn iconen.
Carel Verdonschot
Mozes trok 40 jaar lang door de woestijn met zijn volk. In de woestijn Wadi Rum zongen we het lied van Huub Oosterhuis “De steppe zal bloeien”. Mozes was vol hoop, vol verwachting en vol inspiratie op weg naar het beloofde land. Hij leerde dat niet de dwingende stok maar het overtuigende woord ons een betere wereld brengt; het Verbond in de parochie, voor vluchtelingen en voor allen die geteisterd worden door oorlogen. Door het Woord zal het water stromen en zal de steppe lachen en juichen.
Paul en Monica de Kerf
Samen, met fantastische tochtgenoten en onder bezielende begeleiding, op reis in het prachtige Jordanië, is voor mij een ware pelgrimage geweest voor hart en ziel.
Blijvende waardevolle herinneringen zijn onder meer: de fascinerende natuur in de woestijn, de historische culturele steden Amman en Petra, de onderlinge positieve band tussen iedereen, de inspirerende gesprekken, de gezelligheid en de dagelijkse momenten van spirituele verdieping.
Marja Bakker
Deze Pelgrimagereis bevatte zoveel hoogtepunten dat het voor mij heel moeilijk is om te kiezen. Wat mij diep geraakt heeft is het samenzijn op de diverse plaatsen waar Herwi een toepasselijke inleiding hield en iemand van ons de betreffende lezing daarna voorlas, te beseffen dat je juist op die plaats aanwezig mocht zijn waar het in het verre verleden gebeurd was. Zó anders dan er wanneer in de kerk hetzelfde wordt voorgelezen: de Bijbel ging leven! Deze spirituele ervaring heeft ons tot een hechte groep gemaakt. Dankbaar kijk ik op deze bijzondere reis terug!
Trudy Sweerman-van Paridon
Voor ons was het hoogtepunt van de reis het rotsachtig landschap van Petra; het Nabataean Koninkrijk met zijn archeologische wonderen en aansluitend Wadi Rum; de vallei van de maan, het uitgestrekte woestijngebied. Wat een ervaring was dat, met de jeep door het woestijnlandschap te rijden, de prachtige zonsondergang te zien en de mis in de Woestijn met de mooie teksten en gezangen o.l.v. Herwi te beleven!
Margo van der Borg en André Ibes
Het stond niet in de reisinstructie. Het werd niet uitgesproken of opgedragen. Het was er gewoon: de liefde en zorg voor elkaar. Wie was er met ons aan het werk?
De vanzelfsprekendheid van de aandacht voor elkaar die ik tijdens deze pelgrimage heb mogen ontvangen is mij erg dierbaar geworden. Het samenzijn in verbondenheid, confronteert me met het feit dat het gelovig zijn in een seculiere samenleving veelal een eenzame worsteling is. Dat wist ik eigenlijk wel, maar nu ik geproefd heb hoe het ook anders kan, voelt deze worsteling ongemakkelijker. Wat kan ik zeggen over Jezus, de profeten, de Bijbelse verhalen, zonder dat ik in een positie kom dat ik mezelf moet verantwoorden, indekken of beschermen? Alsof mijn mond afgeremd wordt en mijn geloof slechts een stameling is. Mijn bedachtzaamheid neemt het over van de Geest. Tijdens de pelgrimage was dit wel anders. Het zinzoekende en bevragende karakter van de gebedsdiensten en vieringen waarbij Herwi Rikhof in onbevangenheid ons durfde te bevragen en dat ook bij zichzelf deed, hielp ontzettend in het aangaan van ontwapenende gesprekken onder de pelgrims. Gesprekken over bekoringen, wantrouwen, vertrouwen en leiderschap; Bijbelse eeuwenoude thema’s, en toch heel actueel en herkenbaar. Deze intieme uitwisselingen zijn een verademing in een wereld die gekenmerkt wordt door dolende individuen in een web, schreeuwend om aandacht, maar overschreeuwd worden door de macht van het geld en leiders die enkel zichzelf dienen. Bij terugkomst realiseerde ik me dat een pelgrimage een daad van verzet is. Verzet tegen het allesverslindende individualisme en de onthechting van onze gezamenlijke geschiedenis.
Nooit gedacht dat ik in een vreemd land, thuis zou kunnen komen.
Thuiskomen bij het zien van de schilderingen van Piet Gerrits in het kerkje in Al Husn. Een vreemde voelen bij terugkomst in Nederland. Bij het wederzien van de Cenakelkerk als witte schittering tussen de donkere bomen, kwam ik weer thuis in Jordanië. Kunst en geloof als verbindend snoer over grenzen heen.
Thuiskomen ook bij de rivier de Jabbok. Jacob worstelde met God en kwam er niet ongeschonden van af. Hij heeft uiteindelijk toch de moed om zijn broer Esau te ontmoeten. Een verzoening volgt. Een bekend verhaal dat ik voorlas aan mijn kinderen. We stonden daar als groep pelgrims verweesd bij die rivier te kijken. Velen van ons zich verbazend over het afval in de rivier; was dit een heilige plaats? De Jordaanse mensen leken zich om het afval niet te bekommeren; kinderen speelden met hun ouders en grootouders bij het stromende water. Een kleutertje klauterde over een rots naar me toe. Zijn moeder delegeerde hem aan mij ‘how are you’ te vragen en mij de hand te schudden. Het zachte kleine kinderhandje voelde als verzoening.
Ja, dit is een heilige plaats; onbetwistbaar.
De liefde en aandacht voor elkaar beperkten zich blijkbaar niet tot de pelgrims onderling. Dit soort ontmoetingen met buitenstaanders waren hartverwarmend.
Thuiskomen bij elkaar over grenzen heen, met kunst en Bijbelse teksten als visioen van vrede. De reisinstructie was onuitgesproken. Iedereen bleek ermee bekend.
Ineke Roex
Geweldige organisatie en mooie doordachte theologische begeleiding. Fijne groep waarin je je vertrouwd voelde en men wat voor elkaar over had. Het meest indrukwekkend vond ik 1/ de doopplaats met de smalle Jordaan en de oorverdovende stilte in Israël op slechts 20 meter afstand en 2/ de eenvoud van de eerste eucharistieviering in het rode zand van de woestijn en de mooie uitleg waarom Mozes niet het beloofde land binnen mocht (veranderend leiderschap).
Birgit Bär
Allereerst was er -net als vorig jaar- het gevoel van thuis-zijn bij elkaar. De groep was gezellig & zorgzaam en werd hechter naar mate we meer moois zagen, schriftlezingen hoorden, ervaringen deelden en samen in gebed waren. Dat gevoel van thuis-zijn was er ook in het kerkje van El Hosson, gedecoreerd door Piet Gerrits, ver van huis, maar door de herkenbare stijl van de prachtige schilderingen: Thuis.
De lezing over de worsteling van Jacob met God -in de gedaante van een persoon- raakte mij, maar omdat het voor mij zo herkenbaar was. (Gen. 32, 24-31). Jacob worstelde met Gods plan en gebeurtenissen in zijn leven, maar hield God volhardend vast en vroeg om zijn zegen.
En Gods zegen was voelbaar onder ons aanwezig in de Schrift, de uitleg daarvoor door Herwi en ons samen op weg zijn, uiteindelijk naar het Hemelse Jeruzalem.
Karina Bremers
Allereerst heb ik door deze pelgrimage ontdekt dat het begrip pelgrimage een breed begrip kan zijn. Ik was een beetje bang dat het meer een cultuurreis zou worden dan een pelgrimage, maar ondanks het ontbreken van kerken en kapellen op allerlei plekken of misschien wel dankzij dat ontbreken werd het voor mij een echte pelgrimage waar de woestijn-ervaring centraal in stond.
Vervolgens bleek ook dit keer weer dat een parochie pelgrimage niet alleen catechetische mogelijkheden in zich bergt, maar ook goed is voor de kerkopbouw.
Herwi Rikhof
