Margaret de Groot-Vlasveld
Eerste Lezing 1 Johannes 4, 7-10; Evangelie Johannes 15, 9-17
Kom vanavond met verhalen hoe de oorlog is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen: alle malen zal ik wenen.
Deze regels, het slot van het gedicht Vrede van Leo Vroman (1915-2014) zullen u bekend voorkomen. In deze dagen lezen, horen en praten wij over oorlogen, van lang geleden en in de huidige tijd, ver weg en dichtbij. Daarbij worden aantallen genoemd van de slachtoffers. Honderden, duizenden, miljoenen. Nu er vandaag in de lezingen over liefhebben geschreven wordt, wil ik vandaag de cijfers tot mensen maken, met wie wij in liefde verbonden waren en zijn.
U heeft allen een persoonlijk verhaal uit de oorlogstijd, b.v. over een overleden broer of zus, een ouder die in de hongerwinter overleden is. Ingrijpend en voor altijd draagt u deze herinnering met u mee. Ik deel graag met u de volgende verhalen.
Deze week liep ik over de Canadese begraafplaats in Groesbeek. Huiveringwekkend om langs de lange rijen met oorlogsgraven van ruim 2500 gesneuvelde jonge mannen te lopen. En hoe onnatuurlijk. In vredestijd begraven de zonen hun vaders, in oorlogstijd de vaders hun zonen. Bij de ingang van deze begraafplaats staat een monument, met een namenwand. Daarop staan de namen van ruim 1000 vermiste militairen. Zij laten allen nabestaanden achter, ieder met een diep verdriet.
September 1944, rondom de operatie Market Garden, was een tijd van hoop op bevrijding, maar ook dagen waarop de vijand groot leed heeft aangericht. In Nijmegen, met name aan de Batavierenweg en omgeving, staken de Duitsers een aantal huizen in brand om zo een vrij schootsveld te creëren. Bewoners werden met geweld verdreven of zij vluchtten. Enkele hebben zich verscholen in hun huizen. In een van die huizen woonde een oom van mij, een broer van mijn vader. Hij was missionaris van Mill Hill en rector van het Missiehuis ‘St-Joseph Huis’ en hoopte met twee medebroeder veilig te zijn in de kelders van het huis, aan de Batavierenweg 38-40. Het huis is tot aan de grond toe afgebrand. 1,5 jaar later werd het stoffelijk overschot van een van de drie Mill Hillers gevonden. Over het lot van mijn oom is niets bekend. Zou hij tijdig gevlucht zijn, is hij voor de brand meegenomen en meegevoerd naar Duitsland? U begrijpt hoeveel impact zijn vermissing in de familie Vlasveld heeft gehad. Voor mijn oma, mijn vader, zijn broers en zussen was het een intens verdriet, een wond die maar moeilijk kon helen. Zoektochten, via paragnosten, gaven hoop en verwarring. Samen met mijn neven en nichten zijn wij over onze oom Bernard, die door zijn afwezigheid zo aanwezig was, naar openingen blijven speuren. Ook bij de Fathers van Mill Hill was de dood van drie medebroeders pijnlijk. Op hun begraafplaats in Oosterbeek waar alle Paters van Mill Hill begraven zijn, ontbrak een gedenksteen van de drie vermisten. Afgelopen jaar, op Allerzielen, is er een gedenksteen met hun namen geplaatst. Hij is thuisgekomen.
Kom vandaag met verhalen dat de oorlog niet is verdwenen,
en herhaal ze honderd malen: alle malen zal ik wenen.
– Vrij naar Leo Vroman –
Ook in deze onrustige tijd van oorlogen blijven de verhalen komen. Over vluchtelingen die geen uitweg zien in hun land dat geteisterd wordt door oorlog, genocide, onderdrukking. Vorige week was er in de Vereeniging een indrukwekkende voorstelling, getiteld Aleppo. Samen met kamerkoor Capella Amsterdam musiceerden Syrische vluchtelingen in een aangrijpend koorwerk. Een van de teksten van de verteller: ‘Ik ben Wasim Arslan en mijn familie woont al 800 jaar in Aleppo. Ik ben er geboren’. ….
‘Aleppo is een stad van geuren, voor mij is het de geur van zeep, gemaakt van laurier en olijfolie. Als mijn vader klaar was met douchen, vulde het huis zich met die geur. Ik liep dan naar hem toe en kuste zijn handen. Een teken van liefde dat wij altijd deden. Daarna kuste hij mijn hoofd en gaf mij zijn zegen’….
‘In 2015 sloeg de oorlog toe, uit het niets. Het schudde de grond onder ons. Ik verloor dierbare vrienden en kwam zelf oog in oog te staan met de dood. Ik moest vetrekken, onmiddellijk. Zonder persoonlijke bezittingen mee te nemen, zonder zelfs gedag te zeggen, verliet ik, na 24 jaar, mijn thuis. Ik werd een vluchteling. Een reis door Egypte en Turkije. Ik overleefde. Nadat ik alles verloren had, begon ik mezelf de vraag te stellen: Waarom leef ik? Waarom ben ik hier? Ik nam de boot des doods. Na de zee en landsgrenzen overgestoken te hebben, wachtten wij met een groep mensen op de smokkelaars om de reis voort te zetten. Het was midden in de nacht, we zaten in volledige duisternis op een verlaten treinspoor. De mensen trilden van angst, we wisten niet wie of wat ons te wachten stond. Ik begon voor hen te zingen, en dat kalmeerde’….
‘Mensen zeggen dat Aleppo verdwenen is. Een genereuze stad in puin. Maar ik zeg dat het leeft. In ons hart, in onze herinneringen en in onze stemmen.
Ik ruik de geur van laurier en olijfolie en voel de zegen van mijn vader. Ik kom thuis in zijn liefde.’
Slotgedachte 4 mei:
Waar ik aan denk. Marieke Lucas Rijneveld
Het is niet moeilijk om stil te zijn
toch wist ik al vroeg: rouw past nooit
In twee minuten, Het is eerder de
opwarmingstijd van een magnetrongerecht,
een eenpersoons-stamppot die een beetje
naar plastic en een beetje naar verdriet smaakt.
Ik weet heel goed dat in die geluidloosheid nooit
ieder mens herdacht, elk bombardement,
of alle schrik zit van wie-mij-ontdekt, het lek
en de hongervraag. Ook vermoed ik dat
hoop te groot is, want ik hoop wat af.
Soms word ik zelf een duif, zo eentje die
harmonie brengt. Anderen zeggen dat ik
het niet kan begrijpen, dat je om echt stil
te kunnen zijn de oorlog meegemaakt
moet hebben. Dus houd ik mijn mond
en probeer aan vrede te denken.
Vrede past precies in twee minuten.
Slotgedachte 5 mei:
Gebed om vrede van Franciscus van Assisi (1181-1226)
Heer, maak mij een instrument van Uw vrede.
Laat mij liefde brengen waar haat heerst,
laat mij vergeven wie mij beledigde,
laat mij verzoenen wie in onmin leven,
laat mij geloof brengen aan wie twijfelt,
laat mij waarheid brengen aan wie dwaalt,
laat mij hoop brengen aan wie wanhoopt,
laat mij licht brengen aan wie in duisternis is,
laat mij vreugde brengen aan wie bedroefd zijn.
Laat mij niet zoeken getroost te worden, maar te troosten,
niet begrepen te worden, maar te begrijpen,
niet bemind te worden, maar te beminnen.
Want het is toch door te geven, dat men ontvangt
door te verliezen, dat men vindt
door te vergeven, dat men vergiffenis ervaart
door te sterven, dat men verrijst tot het eeuwige leven. Amen.
