Herwi Rikhof
Rom. 6,3-4.8-11 / Mt. 10,37-42
Inleiding
Eerder deze week, op 29 juni, heeft de kerk het feest van Petrus en Paulus. gevierd. Vandaag is wel gewoon de 13de zondag door het jaar, maar één van de lezingen is een goede aanleiding om toch even stil te staan bij een van die twee, bij Paulus. In de eerste lezing horen we een gedeelte dat we ook altijd horen in de paaswake. Een tekst over ons doopsel, een tekst die het nadenken over de doop en over wie wij als gedoopten zijn diepgaand heeft beïnvloed, een tekst die het dus waard is om er bij stil te blijven staan.
Preek
Het kan niet anders, of beter ik kan niet anders, vandaag moet ik wel preken over de eerste lezing, de lezing over de doop. Gisteren zijn hier namelijk meer dan 300 ouders en kinderen uit het hele bisdom op pelgrimage naar de Landstichting gekomen, op zoek naar de wonderlijke zeven, de zeven sacramenten. Posters en flyers waren de laatste weken, maanden hier in de kerk duidelijk te zien. Veel vrijwilligers van onze parochie hebben meegeholpen, in de voorbereiding – van spelletjes verzinnen tot de lunchpakketjes verzorgen – en tijdens de dag zodat op zeven plekken in het museumpark al die ouders en hun kinderen kennis konden maken met de zeven sacramenten van onze kerk.
Hier in de kerk heb ik kort iets gezegd over één van die zeven, over de doop, over de doop van Jezus en over onze doop. Ik heb niet de tekst van Paulus die we net gehoord hebben gebruikt, maar die kwam wel terug in de mooie eucharistieviering op het plein, ook al was die gedeeltelijk in de regen: het was droog tijdens de preek van de bisschop. Ik heb wel iets over water gezegd, over water dat leven geeft – we hebben allemaal in de afgelopen droge weken gemerkt dat de natuur water nodig heeft en we hebben allemaal de verdroogde bermen kunnen zien. Maar niet echt uitgewerkt dat water ook bedreigend kan zijn, meer dan lastig zoals gisteren tijdens de pelgrimage.
Water is een dubbelzinnig element, water geeft leven geven en water bedreigt leven. Wanneer water als symbool gebruikt wordt voor de doop klinkt dàt ook door, zeker in de tekst van Paulus. Paulus gebruikt in die tekst heel zware termen: sterven en verrijzen. In de oudste vormen van de doopvont is dat te zien. Die oudste doopvonten zijn geen schalen op een zuiltje, zoals wij hier ook in onze doopkapel hebben staan, maar ie oudste doopvonten zijn openingen in de vloer, met een trapje naar beneden en een trapje naar boven. De dopeling ging het water in en weer uit, een mooie en indrukwekkende verbeelding van sterven en verrijzen. Die opening in de vloer kon als doopvont functioneren, omdat in de eerste eeuwen van de kerk niet kinderen gedoopt werden, maar volwassenen. Die konden dat ene trapje aflopen, door het water gaan en het andere trapje weer opstijgen.
Paulus doet een beroep op die ervaring van de mensen aan wie hij schrijft. We moeten altijd goed bedenken dat Paulus zijn brieven schrijft aan mensen die nog niet zo lang geleden christenen zijn geworden. Hij moet aan die ‘bekeerlingen’ uit leggen waar ze voor gekozen hebben. En, denk ik, Paulus spreekt hier ook uit eigen ervaring spreekt, omdat ook hij zelf ook zich bekeerd heeft en ook zelf gedoopt is. Hier in de kerk is die bekering van Paulus een van de meest dramatische en meest gefotografeerde schilderingen, in de middelste kapel rechts. Paulus die door een flits van zijn paard valt en verblind wordt. Wanneer hij na drie dagen weer kan zien, laat hij zich meteen dopen. Dat is boven die middelste kapel te zien. Van een fanatieke vervolger van de volgelingen van Jezus, wordt hij nu zelf een uitgesproken volgeling van Jezus. In een van zijn eerste brieven schrijft hij over zichzelf, over die bekering. “Met Christus ben ik gekruisigd. Ik zelf leef niet meer. Christus is het die leeft in mij.”(Gal 2, 20)
Paulus maakt dus gebruik van dit dubbelzinnige aspect van het water gebruik wanneer hij het doopsel ziet in termen van dood en leven. Maar hij doet dat op een heel bepaalde manier. Hij wisselt van tijden. Als het over het over het doodsaspect gaat, gebruikt hij de verleden tijd, als het over het levensaspect gaat gebruikt hij de toekomstige tijd. Met Christus zijn wij gestorven, met Christus zullen wij verrijzen. Maar die toekomstige tijd is niet puur toekomst, zo in de trant van: het zal ooit wel eens gebeuren. Nee, die toekomst is al begonnen, maar dat hangt wel van ons af: door de doop in zijn dood zijn we met hem begraven, opdat ook wij een nieuw leven zouden leiden. ‘Zouden leiden’. Dat nieuwe, dat leven komt niet vanzelf en zeker niet automatisch. Dat nieuwe leven hangt af van de keuzen die wij maken, dat hangt af hoe we ons beschouwen. Beschouwen we ons, zoals Paulus het tot slot zegt, als dood voor de zonde en levend voor God?
Zo geformuleerd, zegt iedere gelovige natuurlijk ‘ja’. Maar waar zeg je dan ‘ja’ op? Dat is niet duidelijk, dat wil zeggen, dat wordt pas duidelijk als je het concreet maakt. ‘Dood voor de zonde en levend voor God’ is een voortdurende aansporing onderscheid te maken en dat gaat dan over de grote kwesties als discriminatie en racisme en slavernij, zoals we gisteren indrukwekkend hebben kunnen zien toen de koning persoonlijk excuses maakte en vergiffenis vroeg. Dat gaat ook rond de kleinere kwesties van hoe je boodschappen doet en waar je op let – alleen op de prijs of ook op de herkomst?
‘Dood voor de zonde en levend voor God’ is niet gemakkelijk. Om goed onderscheid te kunnen maken, moeten we nadenken en niet op de automatische piloot gaan. Om goed onderscheid te kunnen maken, hebben we anderen nodig, ook als die niet dat zeggen wat we verwachten of graag horen, ook als die ons kritische vragen stellen, of misschien wel juist die mensen.
