Margaret de Groot-Vlasveld
Jeremia, 20, 10-13, Mattheus 10, 26-33
“Alles van waarde is weerloos”, schreef Lucebert in het gedicht ‘De zeer oude zingt’. Het is een dichtregel die meerdere betekenissen oproept, wellicht vooral verwijst naar wat klein en kwetsbaar is en hoe dat het meest waardevolle is wat er bestaat.
Het begrip waardigheid wordt op verschillende manieren gebruikt, soms in directe relatie met mensenrechten, soms als verwijzing naar wat in de samenleving als recht op respect wordt gezien. Er wordt al eeuwen over gesproken. Het begrip menselijke waardigheid neemt een grote plaats in religies en de filosofie van de mensenrechten. Ook in de Nederlandse grondwet, Artikel 1:
‘Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht, handicap, seksuele gerichtheid of op welke grond dan ook, is niet toegestaan’.
Menselijke waardigheid speelt een rol in de wetgeving, politieke besluiten en maatschappelijke discussies. In deze weken is er veel aandacht voor het feit dat 150 jaar geleden een einde kwam aan de slavernij in de Nederlandse koloniën. Hoe is er omgegaan door machtige leiders om mensen uit te buiten en tot slaaf te maken? Zelfverrijking, machtsmisbruik, vernedering. De gevolgen werken door, generatie na generatie.
In deze tijd zijn er talloze voorbeelden waarin mensenrechten ver te zoeken zijn. Duizenden vluchtelingen wagen hun leven in gammele boten, mensensmokkelaars vragen hoge bedragen voor een onzekere overtocht, die net als vorige week in Griekenland, met de dood eindigt. Menselijke waardigheid is dan ver te zoeken. Schrijnend dat we de beelden van uur tot uur via de media volgen, we kijken machteloos toe.
In het Evangelie vallen we vandaag binnen midden in een gesprek van Jezus met zijn leerlingen. In het voorafgaande zendt Hij hen uit om het Koninkrijk de hemelen te verkondigen en geeft hun allerlei aanwijzingen en goede raad mee. Jezus heeft hen ook moed ingesproken en gezegd dat ze vertrouwen mogen hebben. Ze hoeven niet bang te zijn. In de ogen van God is iedere mens van onschatbare waarde. Iedere mens is door Hem uit liefde geschapen. Gevormd naar zijn beeld en gelijkenis. Dit is de kern van onze menselijke waardigheid. Zo zijn alle mensen gelijkwaardig aan elkaar ongeacht hun kleur. Zo is er geen verschil tussen man en vrouw, tussen arm en rijk en tussen jong en oud. Zo is er geen sprake van rangen en standen. Mensen zijn niet van waarde vanwege hun prestatie. Ze zijn niet van waarde vanwege hun nuttigheid. Het gaat er niet om wat zij bijdragen aan de samenleving. Het enige wat telt is hun bestaan. Het is Gods liefde voor de mens die de basis vormt van zijn waardigheid. Deze liefde is onvoorwaardelijk. Als de levenswandel, in onze ogen kwaad heeft veroorzaakt, dat betekent niet het einde van Gods liefde voor ons.
Vanuit deze gedachte wil ik het synodaal proces onder de aandacht brengen. De synode in oktober 2023 die door paus Franciscus is aangekondigd, is een uitnodiging aan ieder van ons om zelf in beweging te komen. Naast de diaconale kant die de Paus zelf zichtbaar maakt, worden in het synodale proces andere onderwerpen naar voor gebracht. Vooral de veranderde samenlevingsvormen, de diakenwijding voor mannen en vrouwen en het celibaat worden ter sprake gebracht. Ik zit in meerdere gesprekgroepen waarin er over o.a. het synodaal proces gesproken wordt. Het is opvallend dat de jongeren, rond 40 jaar, positiever zijn over de kansen die de synode kan brengen. De ouderen zijn kritischer. Ze denken terug aan de belofte van het Tweede Vaticaans concilie (1962-1965), het Pastoraal Concilie van de Nederlandse Kerkprovincie (1966-1972) in Noordwijkerhout waarin de bijeenkomsten om in dialoog met Rome te komen helaas vergeefs waren. En ook tijdens het Pausbezoek in 1985 bleef de deur gesloten om tot dialoog te komen. De uitgestoken hand waarop gehoopt was bleef een opgestoken vinger, met uitsluiting voor velen die op een eigentijdse wijze hun leven vormgeven.
Misschien vindt u mij kritisch vandaag. Ik deel dit met u omdat het mijn oprechte zorg is hoe we als kerk, als geloofsgemeenschap, in dialoog verder gaan en elkaar een uitgestoken hand blijven aanreiken Hoe pijnlijk voor veel ouderen, die merken dat hun kinderen en familieleden, de uitsluiting van hen die behoren tot de LHBTIQ groep, die ongehuwd samenwonen of gescheiden zijn, een reden vinden om de kerk de rug toe te keren. Gesprekken over kerk en geloof worden soms pijnlijke discussies. Met regelmaat hoor ik in pastorale gesprekken de terugkerende vraag: “Wat heb ik nu verkeerd gedaan in de opvoeding dat mijn kinderen en kleinkinderen niet meer naar de kerk gaan?”.
Vergroot de ruimte van uw tent, ieder mens mag zijn wie hij of zij is. Er staat in Jesaja 54, 2: ‘Vergroot de plaats voor je tent, span het tentdoek wijder uit, zonder enige terughoudendheid, verleng de touwen en zet de tentpinnen vast.’
Jeremia sluit in de eerste lezing af met: “Zingt een lied, een loflied voor de Heer, want Hij heeft het leven van de arme uit de macht van de boosdoeners gered.” Evenals bij Jezus is het bij Jeremia duidelijk dat God nooit ook maar één mens in de steek laat. Maar hoe zit het met ons? Is de menselijke waardigheid alleen een aangelegenheid van God of is het ook de verantwoordelijkheid van iedere mens, van u en van mij? Alles van waarde is weerloos. Amen.
De zeer oude zingt
Lucebert (1924-1994)
er is niet meer bij weinig
noch is er minder
nog is onzeker wat er was
wat wordt wordt willoos
eerst als het is is het ernst
het herinnert zich heilloos
en blijft ijlings
alles van waarde is weerloos
wordt van aanraakbaarheid rijk
en aan alles gelijk
als het hart van de tijd
als het hart van de tijd
